مقایسه کامل سقف تیرچه‌بلوک و سقف کامپوزیت | کدام گزینه برای پروژه شما بهتر است؟

انتخاب نوع سقف در هر پروژه‌ی ساختمانی، تأثیر مستقیمی بر کیفیت سازه، هزینه‌ی نهایی و تجربه‌ی ساکنان دارد. سقف تیرچه‌بلوک و سقف کامپوزیت دو سیستم رایج در ایران هستند که هر کدام ترکیبی از مصالح و روش اجرای خاص خود را دارند.

در این مقاله ابتدا با اجزای تشکیل‌دهنده‌ی هر سقف آشنا می‌شوید. سپس از جنبه‌های فنی، اجرایی، اقتصادی، لرزه‌ای، حرارتی و صوتی آن‌ها را با هم مقایسه می‌کنیم. در پایان، نکات اجرایی و کاربردی را مرور کرده و پیشنهاد می‌کنیم کدام سقف برای پروژه‌ی شما مناسب‌تر است.

شناخت سقف تیرچه‌بلوک

سقف تیرچه‌بلوک معمولا در اسکلت‌های بتنی اجرا می‌شود. در این روش تیرچه‌های پیش‌ساخته روی تکیه‌گاه قرار می‌گیرند و بلوک‌های پرکننده بین آن‌ها جاگذاری می‌شود. سپس بتن رویه روی کل مقطع ریخته می‌شود تا دال ساخته گردد.

مزیت اصلی این سیستم، سرعت اجرا و قیمت پایین است. چون تیرچه و بلوک معمولا در کارگاه تولید می‌شوند و در محل، نیازی به قالب‌بندی گسترده نیست. به علاوه، اجرای آن با نیروی کار نیمه‌ماهر امکان‌پذیر است.

با این حال سقف تیرچه‌بلوک محدودیت‌های خودش را دارد. عموما نمی‌توان دهانه‌های بیش از پنج متر را بدون تیر فرعی پوشش داد. به علاوه، عایق صوتی و حرارتی در بهترین حالت متوسط است. بنابراین در پروژه‌هایی که نیاز به دهانه‌های باز یا عملکرد حرارتی بالا وجود دارد، باید آن را با دقت بیشتری انتخاب کرد.

شناخت سقف کامپوزیت

سقف کامپوزیت ترکیبی از تیرآهن و دال بتنی است که به کمک برش‌گیرها (stud) یکپارچه می‌شود. اغلب این سیستم روی اسکلت فلزی اجرا می‌شود. ابتدا تیرآهن‌ها در فواصل مشخص نصب می‌گردند. سپس ورق‌های فولادی (عرشه‌ فولادی) روی آن‌ها پهن شده و برش‌گیرها تعبیه می‌شوند. در مرحله‌ی پایانی، بتن روی عرشه ریخته و پس از گیرش، سقف یکپارچه شکل می‌گیرد.

اصلی‌ترین مزیت سقف کامپوزیت، امکان پوشش دهانه‌های طولانی بدون تیر فرعی است. همچنین اتصال محکم بتن و فولاد باعث می‌شود عملکرد لرزه‌ای فوق‌العاده‌ای داشته باشد. به همین دلیل در ساختمان‌های بلندمرتبه، صنعتی و تجاری کاربرد گسترده‌ای دارد.

از طرف دیگر، هزینه‌ی اولیه‌ی آن از سقف تیرچه‌بلوک بیشتر است. همچنین برای نصب و کنترل کیفیت، به نیروی متخصص و ابزار دقیق نیاز است. اگر چه استفاده از عرشه فولادی می‌تواند سرعت اجرا را بیشتر کند، اما در کل این روش پیچیده‌تر از تیرچه‌بلوک است.

مقایسه فنی و اجرایی

در بررسی ویژگی‌های سازه‌ای، سقف تیرچه‌بلوک عمدتاً در اسکلت بتنی کارایی دارد. این سیستم تا دهانه‌ی پنج متری را بدون مشکل پوشش می‌دهد. اما در صورت نیاز به دهانه‌ی طولانی‌تر، باید تیرچه‌های فرعی یا تیرآهن اضافی به کار ببرید.

در مقابل، سقف کامپوزیت تا دهانه‌های هشت متر و حتی بیشتر را نیز به‌خوبی تحمل می‌کند. برای پروژه‌های صنعتی و تجاری سنگین یا برج‌های بلندمرتبه، این نقطه قوت حیاتی تلقی می‌شود.

اجرای تیرچه‌بلوک ساده است. نیازی به قالب‌بندی و آرماتوربندی پیچیده ندارد و در کمتر از یک روز کاری برای هر دهانه‌ی پنج متری قابل انجام است. اما نصب سقف کامپوزیت از چند مرحله تشکیل می‌شود که هر کدام باید با دقت کنترل کیفیت شوند. با این حال وقتی از ورق‌ عرشه‌ فولادی استفاده کنید، سرعت کار به‌طرز چشم‌گیری افزایش می‌یابد.

عملکرد حرارتی و صوتی

عایق‌بندی حرارتی و صوتی در ساختمان‌های مسکونی و اداری اهمیت ویژه‌ای دارد. سقف تیرچه‌بلوک با بلوک‌های یونولیتی یا سفالی، می‌تواند عملکرد قابل قبولی ارائه دهد. اگرچه در مقایسه با سیستم‌های پیشرفته‌تر در بازار ضعیف‌تر است، اما برای ساختمان‌های معمولی کفایت می‌کند.

سقف کامپوزیت امکان نصب عایق حرارتی زیر دال یا بین تیرآهن‌ها را فراهم می‌کند. همچنین در صورت استفاده از ورق‌های فولادی با پوشش‌های آکوستیک، عایق صوتی بهتری خواهید داشت. بنابراین در پروژه‌هایی که استانداردهای حرارتی و صوتی بالاتر مدنظر است، این سیستم برتری دارد.

بررسی مقاومت لرزه‌ای

در مناطق زلزله‌خیز، یکپارچگی سازه‌ی سقف اهمیت زیادی پیدا می‌کند. اتصال بتن و فولاد در سقف کامپوزیت با استفاده از برش‌گیرها باعث می‌شود سقف سختی و رفتار دینامیکی بهتری داشته باشد. این ویژگی می‌تواند تغییرشکل‌ها را کاهش دهد و خطر ترک یا ریزش جزئی را کم کند.

سقف تیرچه‌بلوک، اگرچه در صورت طراحی و اجرای صحیح مقاومت مناسبی از خود نشان می‌دهد، اما به اندازه‌ی کامپوزیت مطمئن نیست. از این رو در پروژه‌های بلندمرتبه یا با اهمیت بالا، مهندسان معمولا سقف کامپوزیت را توصیه می‌کنند.

بررسی اقتصادی و زمانی

وقتی پروژه‌ای کوچک یا مسکونی دارید، معمولا سقف تیرچه‌بلوک مقرون‌به‌صرفه‌تر است. قیمت تیرچه و بلوک پایین است و نیازی به نیروی تخصصی ندارید. علاوه بر این، سرعت اجرا به دلیل حذف قالب‌بندی گسترده خیلی زیاد است.

با این حال در پروژه‌های بزرگ یا زمانی که طرح معماری نیاز به دهانه‌های باز داشته باشد، سقف کامپوزیت ممکن است هزینه‌ی کلی را کاهش دهد. اگر تعداد ستون‌ها کم شود و طبقات سریع‌تر نصب شوند، در مجموع پروژه زودتر به بهره‌برداری می‌رسد.

در نتیجه اگر زمان اجرای پروژه‌ی شما فاکتور حیاتی باشد و دسترسی به ورق عرشه‌ فولادی داشته باشید، سقف کامپوزیت هم از نظر زمانی و هم اقتصادی می‌تواند برگ برنده باشد.

نکات اجرایی و کاربردی

برای اجرای بی‌نقص هر سیستم باید چند نکته را در نظر بگیرید:

• دقت در فاصله‌گذاری تیرچه‌ها و انتخاب بلوک مناسب؛
• کنترل کیفیت بتن و میلگرد در مرحله پیش‌ساخته؛
• نصب دقیق برش‌گیرها و تراز کردن عرشه در سقف کامپوزیت؛
• انجام آزمایش بارگذاری و تست‌های لرزه‌ای پس از اجرای سقف.

پایداری و محیط زیست

در سال‌های اخیر، کاهش اثرات زیست‌محیطی ساخت‌وساز به اولویت تبدیل شده است. سقف تیرچه‌بلوک با مصرف کمتر فولاد نسبت به سقف‌های فولادی، گام کوچکی در کاهش انتشار کربن برمی‌دارد. از طرف دیگر، بلوک‌های سبک سازگار با محیط و بازیافتی مثل یونولیت نیز موجود است.

سقف کامپوزیت اگرچه فولاد بیشتری مصرف می‌کند، اما طول عمر بالاتر و نیاز کمتر به تعمیرات را فراهم می‌کند. بنابراین در درازمدت ممکن است پایداری بیشتری داشته باشد. ضمناً ورق‌ عرشه‌ فولادی پس از پایان عمر مفید سقف قابل بازیافت است.

جمع‌بندی نهایی

اگر پروژه‌ی شما مسکونی تا پنج طبقه و با بودجه محدود است، سقف تیرچه‌بلوک گزینه‌ای سریع، ارزان و قابل اجرا با نیروی کار نیمه‌ماهر است. اما چنانچه در پروژه‌ی بلندمرتبه، تجاری یا صنعتی به دهانه‌های باز نیاز دارید یا استانداردهای حرارتی و صوتی بالاتر مدنظرتان است، سقف کامپوزیت با یکپارچگی بهتر و پایداری بیشتر، پیشنهاد اول مهندسان خواهد بود. در نهایت، سازگاری با تیم مهندسی و شرایط پروژه، بهترین راهنمای شما خواهد بود.

سوالات متداول

۱. برای ساختمان‌های تا پنج طبقه کدام سقف سریع‌تر اجرا می‌شود؟
سقف تیرچه‌بلوک، زیرا نیازی به قالب‌بندی زیادی ندارد و بتن‌ریزی آن تنها یک مرحله زمان می‌برد.

۲. آیا سقف کامپوزیت عایق صوتی بهتری دارد؟
بله، به خصوص اگر در زیر دال از عایق‌های صوتی یا ورق‌های مخصوص استفاده شود.

۳. در مناطق زلزله‌خیز چه سقفی امن‌تر است؟
سقف کامپوزیت به خاطر اتصالات برشی و رفتار دینامیکی مناسب، گزینه‌ی امن‌تری است.

۴. آیا بلوک‌های یونولیتی در تیرچه‌بلوک آسیب‌پذیرند؟
اگر به‌درستی پوشش بتن و گچ روی آن‌ها انجام شود، عملکرد حرارتی و صوتی قابل قبولی ارائه می‌دهند.